SALONO POR FRENEZULOJ de Giuseppe Campolo

La kredanto ne rajtas pensi, ankaŭ ne povas ŝanĝi unu nuran vorton en la doktrino jam formulita. Male teozofo estas speco de liberkredanto, kiu ne nur rajtas ŝangi vortojn kaj frazojn, sed, kun la seriozeco de veraj ludistoj, li povas senpune ĵeti simbolojn kaj hipotezajn metafizikajn realecojn dure decide, same kiel postulus la inerteco de la bilardopilkoj. Mi vizitadis salonon, en Mesino, kie estis gaje gastigitaj la herezuloj el ĉiu malkonfesio. Vera arkivo de bizaruloj, kies profesioj aspektis maltaŭgaj pri tiaj spekulativadoj. Mirigis doktoro pri komerco, advokato, urba policano, oficiro de financa korpuso, kiu ankaŭ estis hermetika poeto kaj mi lin prijuĝis sadisma pro liaj eldiroj. Tamen kiel estis ravaj tiuj supozaĵoj! Stultaĵoj, kiujn mi ŝatus tute rakonti; sed, se mi tion farus, mi certe perdus iom da kredebleco. Al aŭtoroj oni atribuas ĉiujn malvirtojn de iliaj personoj.
Simpatia frenezulo, diketa mezaĝa teozofo alveninta el Triesto, kie laŭfame estas kovejo plena de ili, subtenis, por ni ĉirkaŭe, kolosajn novaĵojn pri ĉiu branĉo de la sciaro, kiu oni tuŝis. Ja vi davas scii, ke nia gastigantino, adorinda longmembrulino kun hararo bube mallongtondita, estis papilio scivolema pri ĉiu stranĝa floro ĝerminta el homa intelekto. Kaj ŝi estis tiel aminda al ĉiu, al kiu ŝi donis la parolrajton, ke li eĉ mortigus sin, se li ne sukcesus pretigi strangaĵon. Nur la malcedema aroganteco de la urbana policano, kun lia tonda buŝeto, preskaŭ beko, ĝenis min; aŭ verŝajne mi ne sukcesias toleri tian rigardon, kiu estis hereze oblikva, al la dommastrino, kiun ni ĉiuj amis sed kun sinjoreca diskreteco. Male ŝajnis, ke tiu ulo donis al ŝi monpunon per agititaj manoj.
Sed mi nun intecas rakonti al vi pri tiu triestano, kiu ĉeestis kun sia edzino, kiu ankaŭ pendis de liaj lipoj, kvazaŭ ŝi ĉiam intencis donis konfirmon al ĉio, kion li diris. Li estis instruisto pri matematiko kaj parolis same kiel dum leciono. Sed kia leciono! La ministro pri publika istruado ekstrekus lin, se li lin povus aŭskulti. Mia mensa konfuzo devenas de tiu vespero. La plej aĝa filino de nia sinjorino havis tiel precisajn formojn, ke, oni povus diri, ke ili markis la limon inter la ordinareco kaj la escepteco, kaj ŝi sedis ĉe mi, superante pri ĉarmo, laŭ mia opinio, eĉ sian patrinon, kies aŭro atingis min de la dekstra flanko. La seĝoj estis laŭronde proksimaj, sed la mia kaj tiu de la junulino, tute hazarde, tuŝis sin peciproke, kaj ŝia femuro senembarase premis kontraŭ la mia maldekstra, kaj neniam varmeto estis pli rava.
Ankaŭ nun, mi malfacile sukcesas akurate priskribi la opinadojn de tiu profesoro pri la maksimumaj misteroj. La sciencistoj, li diris, postulas esti kredataj, same kiel la pastroj, pri tio, kio estas iliaj fantazioj; kaj la Patrino-Eklezio prave malamas ilin, suspektante ke ili volas starigi, kiel religio, la scienco, en kiu, ĉiu nova profeto estas skismulo.
Li nomiĝis Tindaro, tre stranĝa nomo por teozofo, sed la Kazo, oni scias, amas ironii kaj moki nin. Sidante sur la remburita bela seĝo kun rondaj lignoj, li tenis la dekstran pedon antaŭe kaj la maldekstran malantaŭe, kvacaŭ li estus preta ekkuri la cent metrojn. Li estis admirinda ĵonglisto pri fiksaj aksiomaj. “La lumo,” li diradis, “ne havas konstantan rapidon, male al tio, kion eĉ nun oni kredas”; kaj ĝi estas aserto, kiun mi neniam forgesados. “Ĉar la tempo estas inverse proporcia al rapido, la vojaĝanto, kiu estas rajdanta sur fotono, estas (preskaŭ) senmova en la tempo. Do la lumo, en la spaco, rapide moviĝas kaj, nur iomete en la tempo. Se ĝi povus pli rapide kuri, ĝis haltigi la tempon, ekestus neiiĝo; kaj pripensi tion, ne licas eĉ al scientistoj. Tio estas facile komprenebla: se la steloj haltigus sian movadon, la komenco kaj la fino de la tempo koincidus pro absoluta rapideco de la tempo mem, kiun nur la movo de la materio sukcesas malrapidigi. En la bonfarema universala rotacio, por trairi saman spacon, al la lumo necesas unu sekundo dume al la tero dek kvar mil. Tamen, pro la minimuma kurado, la tero iom malrapidigas la tempon, por ni, permesante al ni kreski kaj ne ĉiuj morti analfabetaj. Sur la malvarmaj kaj malpli rapidaj eksteraj planedoj, ni vivus iomete pli mallonge, sed al ni frostrodormi nenion kostus.”
Kutime ni, patrino kaj filino kaj mi, atendis, ke ĉiuj adiaŭis por komentadi, trinkante ion. Tiun vesperon estis frida teo, kiu kolikojn donis al mi dum la tuta nokto.
Ne mi diros la nomojn de la du virinoj. La knabino min akompanis laŭkutime al la pordo, kie ni haltis iom paroladi. Tiam tre prudenta mi estis kaj mi aŭdace sukcesis nur diri, eĉ kaŝante la aludon, ke la vespero estis agrabla.
Ŝi respondis al mi: “Ludu pri ĝi per via bela fantazio!”. Tiel mi ekkonciis enhavi iom da ĝi.